„Miłość mierzyła bliznami”. Przemysław Żarski od dawna udowadnia, że kryminał może być formą literatury wysokiej – przestrzenią, w której mrok nie służy jedynie do straszenia, lecz do oświetlania ludzkich wnętrz. W jego prozie przeszłość staje się żywym organizmem, pulsującym pod skórą bohaterów. Nie ma tu prostych dusz ani łatwych win. Żarski tworzy postacie pełne pęknięć, zainfekowane cierpieniem, straumatyzowane, utkane z niepokoju, wstydu i bezbrzeżnej tęsknoty. To autor, który zamiast prowadzić nas ścieżką intrygi, zaprasza do zawiłego labiryntu emocji, gdzie zbrodnia staje się jedynie punktem wyjścia do rozmowy o spirali strachu przed stanięciem w prawdzie, milczeniu i o tym, jak trudno pozbyć się przekazu transgeneracyjnego i oddzielić winę od żalu. W Sosnowcu końca lat dziewięćdziesiątych, w mieście zawieszonym między starym a nowym porządkiem, słychać muzykę buntu. Dźwięki punkowych riffów mieszają się z zardzewiałym jękiem upadających kopalń. Młodzi ludzie z różnych subkultur próbują grać na ruinach systemu, jakby każda piosenka mogła być bramą do wolności. A jednak to, co miało być ucieczką, staje się początkiem tragedii, której echo po latach rozbrzmiewa pod młotami robotników rozbierających pewien dom. Gdy spod ziemi wydobywają szczątki, a napięcie seksualne rodzi chore pragnienia, spod ludzkich serc wypływa prawda na temat ich właściciela. Laura Halber, podkomisarz z duszą naznaczoną stratą, staje naprzeciw przeszłości, jakby śledztwo było jedynie pretekstem do rozmowy z samą sobą. W jej oczach migocze tęsknota za utraconą przyjaciółką, nad relacją ze starszym bratem i zmęczenie, które znają tylko ci, co zbyt długo trzymali w dłoniach prawdę. To kobieta rozpięta między światłem a cieniem – tak jak Polska, w której się porusza. Żarski pisze jak muzyk, który zamiast nut używa słów. Jego frazy mają rytm – raz ostry, jak rozstrojona gitara, raz miękki i melancholijny jak ślad deszczu na szybie. Potrafi jednym zdaniem oddać smak tamtych czasów: wilgoć piwnic, zdestabilizowane systemy rodzinne naznaczone przemocą, choroby duszy pudrowane alkoholem i zachowaniami suicydalnymi oraz drżenie basu pod stopami. W jego prozie, w której rozpad gra pierwsze skrzypce, Sosnowiec staje się pejzażem duszy – szorstkim, brudnym, ale prawdziwym. Oddaje klimat lat 90. z niezwykłą wrażliwością: świat pełen kontrastów, w którym bunt mieszał się z bezradnością, a marzenia grały z zużytej kasety magnetofonowej.„Ferment” to nie tylko kryminał o odkrywaniu tajemnic przykrytych pod patyną czasu. To pieśń o dorastaniu, o tym, jak młodość potrafi zostawić w człowieku blizny, które nigdy nie bledną. Historia o kraju, który chciał się narodzić na nowo, lecz dociskają go czasy minione. Każdy bohater niesie w sobie ciężar tamtych dni i iluzoryczność wolności wyboru. Przeszłość w „Fermencie” nigdy nie pozostaje zamknięta. Jej głos rozbrzmiewa w każdym geście teraźniejszości nasączonej znaczeniami. Żarski wraca do postaci ze wcześniejszych dzieł i kanonady bolesnych momentów. Przedstawia, jak trudne jest poradzenie sobie z nieprzepracowanymi emocjami. Umiejętnie buduje napięcie. Zgłębia ciemność i metody dysocjacji do końca. Wskazuje, że osobiste tragedie stają się częścią szerszego obrazu społeczno- politycznego. Bohaterowie uciekają od bolesnych wspomnień, zmagają się z piekącymi wyrzutami sumienia i rozpadami relacji, próbując zatuszować to, co boli. Różnice pokoleniowe, miłość do dziecka, która bywa silniejsza niż wszelkie konsekwencje – wszystko to splata się w opowieść o tym, że codzienność bywa równie dramatyczna jak zbrodnia. Subkultury lat 90., muzyka, bunt, ale też las pełen tajemnic – Żarski łączy te elementy, tworząc przestrzeń, w której przeszłość plami współczesność. Miłość nie jest tu schronieniem, lecz blizną. Każda forma eskapizmu – fizyczna czy wewnętrzna – odsłania kolejne warstwy winy, żalu i prób przetrwania w świecie, który depcze wyobraźnię. Nienawiść do samego siebie kształtuje psychikę bohaterów, ujawniając, jak cienka jest granica między przetrwaniem a zatraceniem. Nie można też zapomnieć, że przyjaźnie z przeszłości nie zawsze wytrzymują próbę czasu. Nawet najbliższe więzi mogą się rozluźnić, gdy zderzą się z codziennością, pragnieniem zemsty, czy niewypowiedzianymi żalami. Zaprzepaszczone szanse na lepsze jutro, arbitralne decyzje kobiet determinujących losy całych rodzin, a także fakt, że najczęściej winni zbrodni są ludzie z codziennego otoczenia – wszystko to tworzy fresk, w którym konsekwencje dawnych wyborów są nieuniknione. Choć udało mi się przewidzieć modus operandi i pokłosie zdarzeń, nastrój powieści i powrót do formacyjnych lat w zupełności to nadrabiają. Żarski nie buduje napięcia wyłącznie na zaskoczeniu fabularnym. Jego siła tkwi w atmosferze, w rytmie narracji, w emocjonalnym wydźwięku postaci.Nie wszystkie wątki w „Fermencie” zostały domknięte. Autor pozostawia czytelnika z pytaniami, niedopowiedzeniami i tęsknotą za kolejnym rozdziałem tej historii. Pozostaje więc czekać na kontynuację. Na moment, w którym pejzaż emocji, zbrodni i pamięci odsłoni kolejne warstwy, a bohaterowie stawią czoła temu, czego nie udało się teraz rozsupłać. Powieść nie daje ukojenia – i może właśnie dlatego zostaje w człowieku tak długo